کبد یکی از مهمترین اعضای بدن است که وظایف زیادی دارد؛ مثل کمک به هضم غذا، تمیز کردن خون از سموم و میکروبها و ساختن پروتئینهایی که بدن به آنها نیاز دارد. اما اگر چربی زیادی در کبد جمع شود، ممکن است به بیماری «کبد چرب» دچار شوید. این بیماری معمولاً در ابتدا بیصدا و بدون علامت است، ولی اگر زود درمان نشود، میتواند مشکلات جدی برای بدن بهوجود بیاورد. در این مطلب با علائم کبد چرب در خانمها و آقایان، دلیلهای بهوجود آمدن آن و روشهای درمان آشنا میشوید.
کبد چرب چیست؟
کبد چرب زمانی اتفاق میافتد که چربی زیادی در بافت کبد جمع شود. البته وجود مقدار کمی چربی در کبد طبیعی است، اما اگر این مقدار زیاد شود (یعنی به ۵ تا ۱۰ درصد وزن کبد برسد)، به آن کبد چرب میگویند. این بیماری معمولاً در ابتدا علامت خاصی ندارد، اما اگر پیشرفت کند، میتواند باعث التهاب، زخم شدن کبد و در نهایت آسیب جدی به کبد شود که ممکن است کبد دیگر درست کار نکند.
انواع کبد چرب
- کبد چرب الکلی (AFLD)
این نوع بیشتر در افرادی دیده میشود که بهشکل افراطی الکل مصرف میکنند. در این وضعیت، چربی مازاد بهخاطر اثرات سمی الکل در سلولهای کبدی جمع شده و میتواند به التهاب و سیروز منجر شود. - کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
تجمع چربی در کبد که به دلایلی غیر از مصرف الکل اتفاق میافتد. چاقی، دیابت، کلسترول و تریگلیسیرید بالا از دلایل اصلی این نوع کبد چرب هستند. NAFLD شایعترین نوع کبد چرب در جهان محسوب میشود.
گریدهای کبد چرب
- گرید ۱ (کبد چرب ساده): در این مرحله، چربی اضافه در کبد وجود دارد اما هنوز آسیب قابلتوجهی به کبد نزده است.
- گرید ۲ (استئاتوهپاتیت): علاوهبر چربی، التهاب نیز در بافت کبد مشاهده میشود.
- گرید ۳ (فیبروز): التهاب طولانیمدت، منجر به ایجاد زخم یا بافت اسکار در بخشهایی از کبد میشود.
- گرید ۴ (سیروز): در این مرحله، بافت اسکار بخش وسیعی از کبد را فرا میگیرد و عملکرد کبد بهشدت مختل میشود. سیروز شدید ممکن است سرانجام به نارسایی کامل کبد بیانجامد.
بیشتر بخوانید: غذاهای ممنوعه در رژیم کتوژنیک
مهمترین علائم کبد چرب در زنان و مردان
کبد چرب در بسیاری از موارد علائم واضحی ندارد و ممکن است در آزمایش خون یا سونوگرافی بهطور اتفاقی تشخیص داده شود. بااینحال، برخی نشانههای احتمالی در صورت بروز، عبارتاند از:
- ضعف و خستگی شدید
- درد یا احساس فشار در قسمت بالای شکم (سمت راست)
- کاهش اشتها و کاهش وزن غیرارادی
- حالت تهوع مداوم
- زردی پوست و چشمها (یرقان)
- تیرگی ادرار
- کاهش یا بیرنگ شدن مدفوع
- خارش و حساسیت پوستی
- کبودی و خونریزی آسان
- تورم پاها یا شکم
- گیجی و احساس منگی
- ریزش مو یا تغییرات هورمونی (بهویژه در خانمها)
- بزرگشدن بافت سینه در مردان
- خشکی چشم (در برخی خانمها)
- آکنه یا جوش
نکته: بسیاری از این نشانهها به سایر بیماریها نیز شباهت دارند و نمیتوان صرفاً با تکیه بر آنها، کبد چرب را تشخیص داد. تشخیص قطعی با انجام آزمایش خون، سونوگرافی، فیبرو اسکن یا نمونهبرداری از کبد انجام میگیرد.
علائم کبد چرب در زنان
- ریزش مو
- خشکی چشم
- کمخونی
- درد بدن و احساس ضعف عمومی
- سندرم پیشقاعدگی شدید (PMS)
- رفلاکس معده و مشکلات گوارشی
علائم کبد چرب در مردان
- بزرگشدن بافت سینه
- کاهش شدید اشتها و وزن
- کبودی سریع پوست
- ضعف عضلانی شدید
- اختلال در تمرکز و گیجی
بیشتر بخوانید: روش های کاربردی کاهش اشتها
دلایل ابتلا به کبد چرب
- اضافه وزن و چاقی: بهخصوص چاقی شکمی.
- دیابت نوع ۲ یا پیشدیابت: اختلال در تنظیم قند خون.
- کلسترول و تریگلیسیرید بالا: یکی از عوامل اصلی رسوب چربی در کبد.
- فشار خون بالا: اغلب در کنار دیابت و چربی خون بالا مشاهده میشود.
- مصرف الکل: استفاده طولانیمدت و افراطی از مشروبات الکلی.
- عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی میتواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
- برخی بیماریهای زمینهای: مثل سندرم تخمدان پلیکیستیک در خانمها، آپنه خواب یا اختلالات متابولیک.
عوارض کبد چرب
در صورت عدم توجه و تداوم عوامل زمینهساز، کبد چرب میتواند از گرید ۱ به گریدهای بالاتر پیشرفت کند و فرد را درگیر عوارض زیر نماید:
- التهاب شدید و فیبروز
- سیروز کبدی و نارسایی کبد
- افزایش خطر ابتلا به دیابت، فشار خون بالا و بیماریهای قلبی
- سرطان کبد در برخی موارد پیشرفته
- تجمع مایع در شکم (آسیت)
- گیجی و اختلال در هوشیاری بهدلیل ناتوانی کبد در دفع سموم
راههای تشخیص کبد چرب
- معاینه بدنی و بررسی سوابق پزشکی
پزشک با لمس قسمت بالای شکم (سمت راست)، وجود کبد بزرگشده یا درد را ارزیابی و از سوابق دارویی و خانوادگی سؤال میکند. - آزمایش خون
تغییر در آنزیمهای کبدی (ALT، AST) یکی از اولین نشانههایی است که هشدار میدهد ممکن است کبد آسیب دیده باشد. - تستهای تصویربرداری
سونوگرافی، سیتیاسکن یا امآرآی میتواند وجود چربی در کبد و میزان التهاب را مشخص کند. همچنین روش فیبرو اسکن برای تعیین میزان سفتی و زخم در کبد بهکار میرود. - نمونهبرداری (بیوپسی) کبد
دقیقترین روش برای تشخیص میزان آسیب و مرحله بیماری. در صورت شک به فیبروز شدید یا سیروز، پزشک نمونهبرداری تجویز میکند.
روشهای درمان کبد چرب
تا به امروز داروی اختصاصی که صرفاً برای درمان کبد چرب تجویز شود، در دسترس نیست؛ اما میتوان با اصلاح سبک زندگی و در صورت نیاز مصرف داروهای کمکی، این عارضه را کنترل و حتی درمان کرد.
۱. تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی
- کاهش مصرف کالری: حذف مواد غذایی پرچرب، بسیار شیرین و فستفودها.
- ورزش منظم: دستکم ۳۰ دقیقه ورزش روزانه، چند روز در هفته.
- کاهش وزن اصولی: افرادی که چاقی شکمی دارند، حتماً باید زیر نظر پزشک یا متخصص تغذیه، کاهش وزن را شروع کنند.
- پرهیز از الکل: مصرف بیشازحد الکل، روند بهبودی را مختل و آسیب کبدی را تشدید میکند.
- گنجاندن فیبر در وعدههای غذایی: میوهها، سبزیجات تازه، حبوبات و غلات کامل.
- استفاده از چربیهای سالم: روغن زیتون، آووکادو، ماهیهای چرب مانند سالمون و ساردین.
- مصرف پروتئین کافی: گوشتهای بدون چربی، حبوبات و لبنیات کمچرب.
۲. مصرف داروهای کمکی
- کنترل قند و چربی خون: اگر به دیابت یا کلسترول بالا مبتلا هستید، مصرف داروهای تجویزشده را جدی بگیرید.
- ویتامین E: در برخی پژوهشها نشان داده شده که مکمل ویتامین E ممکن است به کاهش التهاب کبدی کمک کند، اما باید حتماً با توصیه پزشک مصرف شود.
- امگا ۳: مصرف منابع حاوی امگا۳ مانند ماهی یا مکملهای روغن ماهی، به بهبود سطح تریگلیسیرید و التهاب کمک میکند.
۳. پیوند کبد
اگر در مرحله سیروز (گرید ۴) کبد باشید و عملکرد کبدتان بهشدت افت کرده باشد، ممکن است پیوند کبد تنها راهکار نهایی باشد.
پیشگیری از بروز کبد چرب
- حفظ یا دستیابی به وزن سالم
- انجام چکاپ منظم و آزمایش خون برای بررسی آنزیمهای کبدی
- عدم مصرف الکل یا محدودکردن آن
- برنامه غذایی سرشار از میوهها، سبزیجات، غلات کامل و چربیهای سالم
- ورزش منظم و دوری از زندگی کمتحرک
سخن پایانی
کبد چرب در مراحل اولیه شاید علامت خاصی نشان ندهد، اما میتواند زمینهساز بسیاری از مشکلات جدی کبدی و حتی بیماریهای دیگر شود. تشخیص بهموقع و انجام اقداماتی چون تغییر سبک زندگی، کنترل وزن، ترک الکل و مصرف داروهای کمکی تحت نظر پزشک، اصلیترین راههای کنترل و درمان کبد چرب هستند. از آنجایی که افراد مبتلا به این بیماری ممکن است برای مدتی طولانی هیچ علامتی نداشته باشند، بهتر است معاینات و آزمایشهای دورهای را جدی بگیرید تا در صورت وجود مشکل، بتوانید سریعاً برای درمان و پیشگیری از عوارض بعدی اقدام کنید.
بدون دیدگاه