دیابت یکی از بیماری‌های مزمن و رو به رشد جامعه امروزی است که نه تنها بر کیفیت زندگی فرد مبتلا تاثیرگذار است، بلکه بار مالی و اجتماعی قابل توجهی را بر دوش سیستم‌های بهداشتی و خانواده‌ها می‌گذارد. بنابراین تلاش برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری و کنترل سطح قند خون برای بهبود بیماری، بسیار حائز اهمیت است.در این میان، رژیم غذایی مناسب، به عنوان مهمترین عامل موثر در این بیماری شناخته شده است.
در این مقاله به بررسی اصول رژیم غذایی مناسب برای افراد دیابتی می‌پردازیم که با شناخت درست غذاها و شیوه‌های تغذیه‌ای، افراد دیابتی بتوانند قند خون خود را در سطوح مناسب کنترل کنند و کیفیت زندگی خود را افزایش دهند.
دیابت یک بیماری متابولیک مزمن است که به دلیل اختلال در تولید یا عملکرد انسولین ( هورمونی که از پانکراس ترشح می‌شود و به کنترل سطح قند خون کمک می‌کند.) ایجاد می‌شود. این اختلال منجر به افزایش غیرطبیعی سطح قند خون می‌شود.
دیابت به دو نوع تقسیم می‌شود:
این نوع دیابت معمولا با تغییرات سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی و دارو قابل کنترل است.
از مهمترین دلایل بروز دیابت می‌توان به علل زیر اشاره کرد:
رژیم غذایی مناسب برای افراد دیابتی باید به گونه‌ای طراحی شود که علاوه بر کنترل قند خون ، به حفظ سلامتی عمومی کمک کند.نکات اصلی برای یک رژیم غذایی مناسب برای دیابتی‌ها در زیر آورده شده است :
پرهیز از مصرف قندهای ساده: قندهای ساده (مثل ساکاروز،گلوکز و فروکتوز) ساختار شیمیایی ساده‌ای دارند و به سرعت جذب خون می‌شوند. در نتیجه از مصرف قند و شکر، مواد قندی مثل دسرها، شکلات، شیرینی، بستنی، نوشابه و نوشیدنی‌های شیرین پرهیز کنید زیرا این مواد غذایی سطح قند خون را به سرعت بالا می‌برند.
کربوهیدرات‌های پیچیده: تمرکز بر مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات کامل (مثل برنج قهوه‌ای، جو دوسر، نان سبوسدار، کینوا) بیشتر باید باشد زیرا این نوع کربوهیدرات به آرامی در بدن جذب می‌شود و سطح قند خون را به تدریج بالا می‌برند.
غذاهای سرشار از فیبر: افزایش مصرف سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات و مغزها که غنی از فیبر هستند را دست کم نگیرید زیرا باعث کنترل قند خون ( با کاهش سرعت افزایش قند خون) و افزایش حس سیری می‌شود.
مصرف پروتئین‌های کم چرب: مصرف پروتئین‌های کم چرب مثل مرغ، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات کم چرب، باعث افزایش حس سیری طولانی مدت و پایداری قند خون می‌شود.
چربی‌های سالم: انتخاب چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، آووکادو و مغزها و کاهش مصرف چربی‌های ترانس و اشباع، برای کنترل قند خون بسیار حائز اهمیت است.
مقدار و تعداد وعده‌ها و زمانبندی مصرفشان: پرهیز از پرخوری، استفاده از ظروف کوچک‌تر، منظم خوردن وعده‌های اصلی و میان وعده‌ها، تقسیم وعده‌ها و میان وعده‌ها به حجم کمتر و تعداد دفعات بیشتر، از راهکارهای مناسب برای کنترل قند خون است.
افراد دیابتی می‌توانند از جایگزین‌های مناسب برای شیرینی‌ها و مواد قندی استفاده کنند مانند:
مواد لازم:
2 فنجان جوپرک
1 ق.غ دانه چیا
2 عدد موز
2 ق.غ کره بادام زمینی
1 عدد تخم مرغ
1 ق.م وانیل
کمی دارچین
طرز تهیه : موزها را در یک ظرف له کنید و جوپرک را اضافه کرده و خوب هم بزنید. سپس بقیه مواد را اضافه کرده و با هم ترکیب کنید و در فر 180 درجه (از قبل گرم شده) به مدت 15 دقیقه بگذارید.
واژه مهمی که شاید خیلی به گوشتان آشنا باشد، شاخص گلایسمی است. شاخص گلایسمی یک ابزار مهم در مدیریت قند خون و رژیم غذایی افراد دیابتی است. این شاخص به ما اطلاعاتی درباره اثرات قند یک غذا بر سطح قند خون ارائه می‌دهد که به دسته تقسیم می‌شوند :
این گروه مواد غذایی باعث افزایش تدریجی قند خون می‌شوند و شامل غلات کامل، حبوبات، سبزیجات و برخی از میوه‌ها مثل توت فرنگی، سیب، پرتقال، کیوی و گلابی می‌باشد.
غذاهای این دسته می‌توانند تاثیر متوسطی بر افزایش قند خون داشته باشند و شامل برنج قهوه‌ای و برخی میوه‌هایی شامل موز، انار، زردآلو، انگور است.
این دسته غذاها با سرعت قند خون را افزایش می‌دهد و شامل نان سفید، برنج سفید، میوه‌هایی مثل میوه خشک شده، ملون، انبه می‌باشد.
اگر شما دیابت دارید و تصمیم به مصرف میوه دارید، بهتر است در مقدار مصرف و انتخاب نوع میوه دقت کنید و بهتر است به همراه مواد غذایی پروتئین دار و پرفیبر هم مصرف شود که تاثیر افزایش قند خون را به حداقل برساند.
در مادران بارداری که قند خونشان بالاست و دیابت دارند، تمامی نکات گفته شده باید رعایت شود و باید دقت داشته باشند که نباید به مدت زمان طولانی گرسنه بمانند و فاصله بین وعده‌های اصلی و میان وعده‌ها، نباید طولانی باشد که دچار افت قند خون نشوند. همچنین نوشیدن آب کافی در روز بسیار مهم و کمک کننده است.
کاهش وزن برای افراد دیابتی یکی از بزرگترین و بهترین اقداماتی است که نباید نادیده گرفته شود زیرا تاثیر بسزایی بر کنترل قند خون دارد. یک رژیم غذایی مناسب باید شامل غذاهایی باشد که سطح قند خون را به آرامی افزایش دهد که فرد احساس سیری طولانی‌تری هم داشته باشد. در زیر نمونه‌ای از رژیم غذایی برای افراد دیابتی آورده شده است :
صبحانه = نان تست جو و سبوسدار + پنیر کم چرب + گردو + چای سبز
میان وعده 1 = 1 عدد میوه با گلایسمی کم یا متوسط ( مثل سیب، پرتقال، کیوی )
نهار = ماهی سالمون با سبزیجات + برنج قهوه‌ای
میان وعده 2 = ماست یونانی کم چرب + میوه با گلایسمی پایین + مغزیجات
شام = فیله مرغ گریل با سبزیجات و نان جو سبوسدار
قبل خواب = شیر کم چرب
دیابت یک بیماری متابولیکی است که نیاز به مدیریت دقیق رژیم غذایی دارد. برخی عادات غذایی نامناسب می‌توانند کنترل قند خون را دشوار کنند و عوارض دیابت را تشدید نمایند. در ادامه به برخی از بدترین عادات غذایی برای افراد دیابتی اشاره می‌کنیم:
۱. مصرف غذاهای پر از قند ساده
غذاها و نوشیدنی‌های حاوی قندهای ساده، مانند نوشابه، آب‌میوه‌های صنعتی، کیک، شکلات، و دسرهای شیرین، باعث افزایش سریع قند خون می‌شوند و می‌توانند مدیریت دیابت را مختل کنند.
۲. خوردن غذاهای فرآوری‌شده و فست‌فودها
این غذاها معمولاً حاوی کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، چربی‌های ناسالم، و نمک زیاد هستند که علاوه بر افزایش قند خون، می‌توانند به افزایش وزن و فشار خون بالا نیز منجر شوند.
۳. مصرف زیاد کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده
نان سفید، برنج سفید، ماکارونی‌های معمولی و سایر کربوهیدرات‌های بدون فیبر می‌توانند سطح قند خون را به سرعت بالا ببرند.
۴. نوشیدن الکل بدون کنترل
الکل می‌تواند نوسانات شدیدی در سطح قند خون ایجاد کند و مصرف بیش از حد آن به ویژه برای افراد دیابتی خطرناک است.
۵. حذف وعده‌های غذایی
حذف وعده‌ها یا فاصله‌های طولانی بین وعده‌ها می‌تواند باعث افت یا افزایش ناگهانی قند خون شود. بهتر است وعده‌های غذایی منظم و کوچک‌تر داشته باشید.
۶. خوردن میان‌وعده‌های ناسالم
میان‌وعده‌هایی مانند چیپس، بیسکوییت‌های شیرین یا پفک می‌توانند سطح قند خون را بی‌ثبات کنند. میان‌وعده‌های سالم مانند آجیل، میوه‌های کم‌قند، یا سبزیجات تازه انتخاب بهتری هستند.
۷. مصرف کم فیبر
فیبر موجود در غذاهایی مانند سبزیجات، میوه‌های کامل، غلات کامل و حبوبات به تنظیم قند خون کمک می‌کند. مصرف ناکافی فیبر می‌تواند کنترل قند خون را دشوار کند.
۸. عدم توجه به اندازه وعده‌ها
مصرف بیش از حد غذا حتی اگر سالم باشد، می‌تواند باعث افزایش وزن و دشواری در کنترل دیابت شود.
۹. مصرف چربی‌های ناسالم
چربی‌های ترانس و اشباع موجود در غذاهای سرخ‌شده، کره، و گوشت‌های چرب می‌توانند خطر بیماری قلبی را در افراد دیابتی افزایش دهند.
۱۰. نوشیدن کم آب
کم‌آبی می‌تواند سطح قند خون را افزایش دهد. به همین دلیل نوشیدن کافی آب برای افراد دیابتی ضروری است.
.jpg)
